ارگونومی محیط کار (Workplace ergonomics) علمی است که برای طراحی فضاهای کاری استفاده می‌شود. در این روش با تمرکز بر توانایی‌ها و مهارت‌های کارکنان، محیطی ایمن و کم‌خطر برای روند کاری بهتر فراهم می‌کنند. علاوه‌بر این باتوجه به محدودیت‌های عوامل انسانی با این طراحی‌ها، خطرات سلامتی را به حداقل می‌رسانند.
این کار کمک می‌کند تا مشاغل و دنیای تجارت، بهره‌وری بهتری داشته باشد و سودمندتر شود. با وجود اهمیت ارگونومیک‌سازی بسیاری از بیزینس‌ها برای عملکردهای بهتر، کیفیت محیط‌های کاری را افزایش می‌دهند. در این مقاله از سایت کاریابی جاب آفر با ما همراه باشید تا به سوالات شما در خصوص ارگونومی در محیط کار پاسخ دهیم و ابهامات در این زمینه را برطرف کنیم.
ارگونومی محیط کار را بیشتر بشناسید
ارگونومی (Ergonomy) در لغت به معنای قوانین کار یا علم کار است که باعث از بین بردن ناسازگاری بین افراد و محیط می‌شود. در حقیقت و در عمل، اصول ارگونومیک برای طراحی محیط به شکلی که ایمن و متناسب با شرایط افراد باشند، است. باتوجه به اهمیت این موضوع، ارگونومی محیط کار جزو یکی از زیر مجموعه‌های علمی شناخته و استفاده می‌شود. از این علم برای بهینه‌سازی و بهبود تعامل عوامل انسانی با محیط، تجهیزات و فضاهای کاری استفاده می‌کنند. ضمن اینکه توانایی و محدودیت‌های افراد را نیز در نظر می‌گیرند.
با طراحی ارگونومی در محیط کار امکان وقوع آسیب‌های فردی به حداقل می‌رسند و میزان بهره‌وری شغلی، افزایش پیدا می‌کند. استفاده از این روش در فضاهای کاری، بسیاری از مشکلات فیزیکال و روحی افراد را هم برطرف می‌کند. علاوه‌بر این، محیطی ایمن برای راندمان کاری بیشتر مهیا می‌شود. در این فرایند توانایی‌ها و محدودیت‌های کاربران انسانی در نظر گرفته می‌شود و تجهیزات و سیستم محیطی با تمرکز بر نیازهای افراد، بهینه می‌شود.
بیشتر بخوانید: علت دردهای استرسی در گردن و شانه ها چیست؟
روند پیاده‌سازی ارگونومی محیط کار
ارگونومی محیط کار به شاخه‌های علمی دیگر مانند مهندسی، فیزیولوژی و روانشناسی نیز متکی است. علاوه‌بر این، ارگونومیست‌ها برای طراحی فضاهای کاری و استفاده از داده‌ها و تکنیک‌های جدید از علوم دیگر نیز کمک می‌گیرند. پیاده‌سازی ارگونومی با استفاده از اصول و قواعد تایید شده برای بهبود تعامل افراد با محیط و ارتقا فضای تجاری است. از جمله رشته‌های مرتبط با ارگونومیک‌سازی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- آنتروپومتری؛ تمرکز بر اندازه‌های بدن، تغییرات و سنجش حرکات جسم
- بیومکانیک؛ علم استفاده از اصول مکانیکی مانند نیروها، قدرت‌ها، عضلات و اهرم‌ها
- فیزیک محیطی؛ تمرکز بر عوامل محیطی مانند صدا، نور، گرما، سرما، تابش و ارتعاشات
- سیستم‌های بدن؛ سنجش و ایمنی شنوایی، بینایی و احساسات
- روانشناسی کاربردی؛ علم تکیه بر مهارت‌ها، یادگیری‌ها، خطاها و تفاوت افراد
- روانشناسی اجتماعی؛ علم ارزیابی گروه‌ها، ارتباطات و یادگیری‌ها
بیشتر بخوانید: بهداشت روانی در محیط کار چیست؟
قوانین مهم ارگونومیک در محیط کار
به وضوح پیشرفت شغلی با الزامی شدن ارگونومی محیط کار پیش می‌رود و بسیاری از بیزینس‌های به‌روز درحال پیاده‌سازی این علم هستند. بخش ضروری ارگونومی، ایجاد فضای کار ایمن با کاهش صدمات فردی و درحین کار است. این امر هزینه‌های مرتبط در این خصوص را کم می‌کند و از ایجاد استرس و موارد تنش‌زا پیشگیری می‌کند. در پی این فرایند شرایط کاری ایده‌آل‌تر و موفقیت تجاری تضمین می‌شود.
همه عوامل مرتبط با این طراحی، دست به دست هم می‌دهند تا با حذف بسیاری از هزینه‌ها و استفاده از توانایی‌های کارکنان، مشاغل سودمندتر شوند. در این خصوص باتوجه به تحقیقات، بسیاری از ابتکارات را در سیاست‌های ارگونومی انجام می‌دهند. اقداماتی که در حال حاضر در بسیاری از نهادهای خصوصی و دولتی برای بالا بردن سطح کیفی کار صورت می‌گیرد. به‌طور کلی، رایج‌ترین مسائل ایمنی در محیط‌های کاری باتوجه به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شوند.
- عوامل انسانی
- خطرات سلامتی
- فاکتورهای محیطی
عوامل انسانی در ارگونومیک فضای کاری
عوامل انسانی در ارگونومی محیط کار به موقعیت شغلی که بر عهده کارکنان قرار می‌گیرد، بستگی دارد. این عوامل، کل رفتار انسانی که در شرایط مختلف و نسبت به رفتارهای دیگران است را در بر می‌گیرد. گاهی همین عوامل منجر به عملکردهای ناایمن می‌شوند و روند کار را دچار اخلال می‌کنند. استفاده از طرح‌های ارگونومی علاوه‌بر اینکه این مشکلات را رفع می‌کند، فضا را برای فرصتهای شغلی بیشتر نیز فراهم می‌سازد. افراد با شناخت خود و آشنایی با محیط‌های گوناگون از موقعیت‌های مختلف شغلی می‌توانند استفاده کنند. عملکردهای قابل بررسی در این خصوص، شامل موارد زیر هستند:
- وظایف مرتبط با شغل
- محیط سازمانی
- ارتباط با دیگران
- تیم و رهبران در محیط کار
- توانایی و شایستگی افراد
- نگرش‌های شخصیتی
- میزان ریسک‌پذیری کارکنان
- وضعیت روانی
بیشتر بخوانید: چگونه از سلامت روان در محیط کار حمایت کنیم؟
حذف خطرات سلامتی در ارگونومی محیط کار
خطرات سلامتی مرتبط با مواردی است که بر سلامت فردی تاثیر می‌گذارد. حذف مواردی که احتمال وقوع حوادث و صدمات را برای کارکنان به حداقل رساند در خصوص ارگونومی محیط کار از اهمیت بسیاری برخوردار است. از رایج‌ترین مسائل پرخطر برای سلامتی در فضاهای کاری می‌توان موارد زیر را نام برد:
- خطرات بیولوژیکی؛ مواردی که ناشی از مدیریت نامناسب از پسماندهای نامناسب زباله است و منجر به تشعشع می‌شود.
- خطر ایمنی ارگونومیک؛ شامل عوامل فیزیکی مثل بلند کردن اجسام سنگین یا انجام حرکات تکراری به‌صورت متوالی می‌شود.
- خطر ایمنی تنفسی؛ وجود گردوغبار یا گاز و بخاری که مشکلات تنفسی ایجاد کند.
- خطر سیستم دفاعی؛ مسائلی که منجر به واکنش آلرژیک می‌شود.
صنایعی که بیشتر در معرض خطرات سلامتی بهداشتی قرار دارند و به ارگونومی محیط کار نیاز دارند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- ساخت و ساز
- تولید
- خدمات بهداشتی
- هواپیمایی
- معدن
- نفت و گاز
تغییر فاکتورهای محیطی در ارگونومیک‌سازی محیط کاری
فاکتورهای محیطی در ارگونومی محیط کار شامل مواردی مانند شرایط آب‌وهوایی، سر و صدای محیط، میزان نور و تغییرات دما می‌شوند. عوامل محیطی بیشترین تاثیر را بر ایمنی محل کار دارند که می‌توانند تاثیر پررنگی بر کیفیت کار مشاغل مختلف بگذارند. در ارگونومیک‌سازی محیط کار به بهینه کردن فاکتورهای محیطی می‌پردازند و شرایط را باتوجه به محیط کار فراهم می‌سازند. در حال حاضر بسیاری از مشاغل برای رسیدن به استانداردهای جهانی، مجبور به رعایت قوانین فاکتورهای محیطی برای محیط ارگونومیک‌تر هستند.
بیشتر بخوانید: تکنیک های مدیریت زمان در محل کار
اصول مهم ارگونومی محیط کار
یکی از مواردی که ارگونومی محیط کار به آن می‌پردازد، اصول نحوه انجام کار کارکنان است. تکنیک‌هایی که کمک می‌کند، حین انجام وظایف با ایمنی و راحتی خیال، کارایی و کیفیت بیشتر را رقم زنید. با انجام تغییرات ساده، اصول ارگونومی در محیط کار قابل اعمال است و بسیاری از خطرات سلامتی را از افراد دور می‌سازد. از مهم‌ترین این اصول می‌توان موارد زیر را نام برد:
در موقعیت خنثی کار کنید
کار کردن چه به حالت نشسته و چه ایستاده باید به گونه‌ای باشد که بدن در حالت خنثی قرار گیرد. صاف نگه داشتن ستون فقرات، استفاده از زیرپایی و رعایت اصول خودمراقبتی در این زمینه به وضعیت خنثی کمک می‌کند. با کاهش فشار بر نواحی کمر، گردن، آرنج و مچ دست‌ها هم می‌توانید ماهیچه‌های خود را در موقعیت آرام‌تری قرار دهید.
از تکنیک‌ها برای کاهش نیروی بیش از حد استفاده کنید
در مواقعی که مجبور به حرکت دادن جسم سنگینی هستید، فشار زیاد امکان آسیب‌ها را افزایش می‌دهد. به کمک ابزارها و استراتژی‌ها می‌توانید روش‌های میان‌بری برای کاهش فشار و نیروی بیش از حد بیابید.
مواد مورد نیاز خود را در دسترس قرار دهید
مواردی که در طول کار، مرتب به آن‌ها نیاز دارید را در یک نیم دایره در مقابل خود نگه دارید. تکیه‌گاه صندلی را جوری تنظیم کنید که بر موارد مورد نیاز خود دسترسی کامل داشته باشید.
یک ارتفاع مناسب کاری تنظیم کنید
سطح کاری خیلی بلند یا کوتاه، باعث ایجاد فشار به کمر، گردن و شانه‌ها می‌شود. می‌توانید با تنظیم موقعیت خود از فشارهای اضافه بر بدن پیشگیری کنید.
حرکات غیرضروری را حذف کنید
اگر مجبور به انجام حرکات تکراری و مداوم هستید از تغییر موقعیت یا چیدمان محل کار خود کمک بگیرید. سعی کنین حرکات غیرضروری را حذف کنید تا ارگونومیک‌تر کار کنید. علاوه‌بر این در حین کار وقفه‌های چند دقیقه‌ای برای ریکاوری عضلات در نظر بگیرید.
خستگی‌های ناشی از کار را به حداقل رسانید
درخصوص کارهای تکراری در طولانی مدت مانند ایستادن‌های طولانی از تغییر پوزیشن بدن، برای رفع خستگی موقتی کمک بگیرید. این کار را در طول روز چندین بار انجام دهید تا خستگی‌ها را کاهش دهید. سعی کنید از تکنیک‌های آرام‌بخشی در تایم استراحت خود کمک بگیرید. این کار برای کاهش اضطراب‌ها نیز بسیار اثرگذار است.
بیشتر بخوانید: کدام شغل ها کمترین استرس را دارند؟
استرس‌های تماسی را کم کنید
اگر در حین کار از ابزارها زیاد از حد استفاده می‌کنید می‌توانید از دستکش یا بالشتک‌های کمکی استفاده کنید. با این کار فشار استرس تماسی را به حداقل می‌رسانید.
جهت مشاهده فرصتهای شغلی، از این صفحه در سایت کاریابی بازدید نمایید.
فاصله کافی حین کار داشته باشید
اگر به‌صورت نشسته کار می‌کنید باید صندلی خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که فضای مناسب برای سر، پاها و زانوها ایجاد کنید. ضمن اینکه باید دید مناسبی داشته باشید و تجهیزات در دسترس باشند. بنابراین، ایجاد یک فضای مناسب و متعادل، محیط کاری بهتری را ایجاد می‌کند.
از حرکات و تمرینات کششی در طول روز استفاده کنید
اگر کارهای فرسایشی انجام می‌دهید در طول روز توقف‌هایی برای انجام حرکات کششی داشته باشید. این کار کمک می‌کند تا عضلات خود را استراحت دهید و درگیر خستگی‌های مزمن نشوید. می‌توانید قبل از شروع کاری نیز از حرکات کششی استفاده کنید.
محیط کار خود را راحت و ایده‌آل نگه دارید
با وجود اینکه متناسب با هر کاری شرایط متفاوتی ایجاد می‌شود، بهترین محیط را برای خود رقم زنید. نور، دما، سر و صدا و گرما یا سرمای محل کار خود را در شرایط نرمال قرار دهید تا کمترین آسیب‌ها را به شما برساند.
تاثیر ارگونومی بر مشاغل
باتوجه به پیشرفت دنیای دیجیتال، راه‌های شناسایی مشاغل ایمن و راه دستیابی به حرفه دلخواه بیشتر شده است. بسیاری از بیزینس‌ها با تاثیر ارگونومی محیط کار و پیاده‌سازی اصول آن، فضاهای کاری بهبود یافته‌ای ایجاد کرده‌اند. محیط ارگونومیک و رعایت قوانین آن باعث ارتقاء اهداف تجاری می‌شود. مشاغل زیادی برای جا نماندن از رقبا و رسیدن به استانداردهای جهانی خود را به‌روز کرده‌اند. علاوه‌بر این سیستم‌ها برای عملکرد انسانی بهتر، کیفیت سازمانی خود را افزایش می‌دهند.
در این خصوص به‌راحتی می‌توانید حرفه‌ای را که با پیاده‌سازی ارگونومی محیط کار در حال پیشرفت است، بیابید. سایت کاریابی آنلاین نیز در این حوزه می‌تواند به شما کمک کند تا با بررسی مشاغل مختلف و باتوجه به نیازهای خود انتخابی مطمئن داشته باشید. از طریق این سایت، توانایی‌های خود را مشخص می‌کنید و لیستی از مشاغل مختلف را بررسی و در نهایت انتخاب می‌کنید. با دیگر تاثیرات و تغییرات اثر ارگونومی در مشاغل مختلف هم آشنا شوید تا در انتخاب شغل به کمک شما آید.
- وجود معماری اداری یا ساختمانی با ساختاری ثابت و پایدار
- داشتن فضاهای کاری با نور مناسب همراه با تعادل نور طبیعی و مصنوعی
- ساخت معابر امن برای افراد و وسایل نقلیه
- ایجاد سطح ایمن در اطراف و داخل محل کار
- استفاده از محافظ‌ها و موارد ایمنی
- داشتن پشتیبان‌های ارگونومی محیط کار
- بهبود وضعیت اتاق‌ها، مبلمان، دیوارها، سقف‌ها
- لحاظ کردن رسیدگی‌های بهداشتی
- برنامه‌ریزی‌های منظم برای نظافت و دفع زباله
- ایجاد دمای کاری مناسب
- سیستم‌های تهویه و گرمایشی ایده‌آل
- داشتن ابزارهای کمکی و استاندارد
- وجود تایم استراحت روتین
- داشتن تجهیزات کاری پیشرفته
سخن پایانی
ارگونومی محیط کار باعث افزایش سطح تمرکز و در نتیجه کیفیت بالاتر خروجی کار می‌شود. علاوه‌بر این از بسیاری آسیب‌ها و صدمات محل کار پیشگیری می‌کند و امنیت بیشتر را در محیط شغلی، فراهم می‌سازد. استفاده از روش ارگونومیک، کاهش هزینه‌های جاری را هم به‌دنبال دارد و به بهبود تعامل کارکنان در طول روند کاری کمک می‌کند.
به‌غیر از این، بسیاری از مزایای دیگر وجود دارند که طراحی‌های ارگونومی را برای سازمان‌های دولتی و خصوصی الزامی می‌کند. ضمن اینکه مشاغل می‌توانند از این طریق علاوه‌بر بازدهی بیشتر به استانداردهای روز دنیا نزدیک‌تر شوند. امروزه ترجیح بسیاری از افراد کار کردن در محیط‌ها با رعایت اصول ارگونومیک است و استقبال بیشتری نسبت به این مشاغل صورت می‌گیرد.
سوالات متداول:
1. ارگونومی محیط کار چیست؟
به علمی که به طراحی فضاهای کاری باتوجه به استعدادهای کارکنان و با ایمن‌سازی محیط می‌پردازد، ارگونومی می‌گویند. در این روش با افزایش ایمنی، خطرات احتمالی را کم می‌کنند که موجب بهره‌وری مشاغل می‌شود.
2. چه صنایعی بیشتر به ارگونومی در محیط کار نیاز دارند؟
صنایع در حوزه ساخت و ساز، تولید، خدمات بهداشتی، هواپیمایی، معدن و نفت و گاز به‌دلیل وجود خطرات بیشتر به ارگونومیک‌سازی محیط کار بیشتر احتیاج دارند. علاوه‌بر این استفاده از این روش به تمامی بیزینس‌ها برای پیشرفت کمک می‌کند.
3. ارگونومی چه تاثیراتی بر مشاغل گذاشته است؟
وجود معماری‌ها با ساخت ثابت، ایجاد فضاهای کاری با نور مناسب، ساخت معابر امن، استفاده از محافظ‌ها، رسیدگی‌های بهداشتی، بهبود سیستم‌های تهویه و گرمایشی و بسیاری موارد دیگر وجود دارند که از تاثیرات ارگونومی هستند.
